ABC saunowania
RODZAJE SAUN
Możemy rozróżnić kilka rodzajów saun. Każda z nich posiada inne parametry, takie jak temperatura i wilgotność panująca w środku. Wykonane są z różnych materiałów i charakteryzują się innymi właściwościami. Można podzielić je na sauny suche, parowe i sauny na podczerwień.
Sauna sucha (fińska) to specjalnie przystosowane pomieszczenie, które od środka wyłożone jest drewnem. Ściany są bardzo dobrym izolatorem, aby nie tracić temperatury uzyskanej w środku. Drewniane ławy ustawione są kaskadowo, co pozwala korzystającym przebywać na różnej wysokości. Podstawowym urządzeniem zabiegowym jest w saunie piec wyposażony w grzałki elektryczne, które nagrzewają znajdujące się w nim kamienie. Są to specjalne skały, oddające ciepło do wnętrza sauny. Podczas korzystania z sauny, co jakiś czas polewa się kamienie wodą, w celu uzyskania chwilowego zwiększenia wilgotności. Działanie to powoduje jeszcze większe przegrzanie ciała, ponieważ utrudnia wydzielanie potu. Temperatura i wilgotność w komorze sauny jest uzależniona od wysokości. Najniższa temperatura jest nad podłogą, a najwyższa pod sufitem. Odwrotnie sytuacja wygląda z wilgotnością, która jest najniższa pod sufitem, a najwyższy nad podłogą.
Następnym rodzajem sauny jest łaźnia parowa (rzymska), która wywodzi się ze starych tradycji słowiańskich. Pomieszczenie to najczęściej nie jest wykonane z drewna. Wnętrze łaźni wyłożone jest mozaiką, która dodatkowo zwiększa atrakcyjność tego miejsca. Płytkami ceramicznymi wyłożone są również ławy. Do środka doprowadzone są kanały, które doprowadzają gorącą parę, stwarzając warunki około 100% wilgotności. Przy tak wysokiej wilgotności, człowiek znosi temperaturę w granicach 40-60ºC i taka jest utrzymywana w łaźni. Podobnie jak w saunie suchej występuje tutaj przegrzewanie ale w niższej temperaturze. Podwyższona wilgotność utrudnia proces pocenia się, a co za tym idzie nie obniża się temperatura ciała.
Ostatnim rodzajem sauny jest sauna na podczerwień, która stała się w ostatnich latach bardzo popularna. Jest to alternatywa dla saun suchych, ale ma z nią praktycznie tylko jedną cechę wspólną. Też jest wykonana z drewna. Klasyczny piec zastępują promienniki podczerwieni, które wytwarzają promieniowanie IR o mniejszej energii i stopniu penetracji tzw. daleka podczerwień (FIR). Kabina służy do naświetlania całego ciała.
DZIAŁANIE SAUNY, JAK KORZYSTAĆ Z SAUNY ORAZ WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE SAUN JAKO ELEMENT ZDROWOTNEJ REKREACJI W SAUNACH
Sauny różnią się od siebie wieloma aspektami, takimi jak rodzaj materiału z jakiego są wykonane oraz warunkami panującymi w środku, czyli temperaturą i wilgotnością. Nie są to jedyne różnice. Najważniejszymi elementami i cechami rekreacji w saunach są ich właściwości, czyli oddziaływanie na organizm oraz zasady, według których powinien kierować się korzystający. Musi się on dostosować do określonych reguł, aby w pełni skorzystać z zalet, jakie oferują mu sauny. Każda z opisywanych kabin ma inne właściwości i charakteryzuje się różną metodyką korzystania. Zasady korzystania z saun należy rozpatrzyć pod kątem sauny suchej, łaźni parowej i sauny na podczerwień.
Sauna sucha – właściwości, zalety i zastosowanie
Sauna sucha (fińska) to zabieg o wieloletniej tradycji. Jego korzenie sięgają czasów antycznych. Wtedy już zaobserwowano korzyści płynące z naprzemiennego ogrzewania i oziębiania ciała. Obecne zasady stosowania sauny zostały opracowane przez pokolenia Skandynawów, a w szczególności Finów, którzy chodząc do sauny 1-2 razy w tygodniu wraz z całymi rodzinami mieli sobie zapewnić zdrowe i długie życie.
Główną cechą sauny jest naprzemienne przegrzewanie i chłodzenie organizmu. Dlatego zabieg ten można podzielić na dwie fazy – nagrzewania i ochładzania. Na koniec wymagany jest również wypoczynek. Do korzystania z sauny należy się też odpowiednio przygotować: nie spożywać obfitych posiłków i alkoholu oraz załatwić wszystkie potrzeby fizjologiczne. Przed wejściem trzeba dokładnie umyć ciało mydłem, a następnie, co jest bardzo istotne, dokładnie osuszyć skórę. Podczas fazy nagrzewania osoba biorąca kąpiel znajduje się na drewnianych ławach w pozycji siedzącej lub leżącej. Aby zwiększyć oddziaływanie ciepła na ustrój można przenieść się na wyższe ławy, gdzie panuje większa temperatura lub polewać wodą kamienie w saunie. Można to wykonywać podczas pierwszego wejścia lub dopiero przy kolejnych. Pod całym ciałem musi znajdować się bawełniany ręcznik. Najlepiej, ze względów bezpieczeństwa, nie przebywać w środku samotnie, ale zachować w niej ciszę i nie prowadzić rozmów. Jest to miejsce relaksu i wyciszenia. Osoby, którym nie sprzyja wysoka temperatura mogą dodatkowo chłodzić twarz i okolice serca. Na fazę nagrzewania powinno przeznaczyć się od 5 do 12 minut i jest to indywidualna sprawa każdego człowieka. Po tym etapie następuje faza ochładzania. Bardzo ważny i nieodłączny element korzystania z sauny. Stosuje się w tym celu różne sposoby: zanurzenie w basenie z zimną wodą (poniżej 18 stopni Celsjusza), wyjście na świeże powietrze, nacieranie śniegiem i lodem oraz korzystanie z zimnego prysznica. Chłodzenie organizmu nie może być gwałtowne i jest dedykowane osobom ze sprawnym układem krążenia. Czas tej fazy nie może przekroczyć 12 minut. Bardzo ważne w korzystaniu z sauny jest dobre przegrzanie i należyte schłodzenie. Ostatnią fazą jest wypoczynek, który powinien trwać od 20-30 minut. Wskazane jest wtedy uzupełnianie wody lub soków owocowo- warzywnych, a w szczególności soku pomidorowego (zawartość potasu). Niewskazane jest spożywanie alkoholu przed, w trakcie i po zabiegu. Aby sauna miała jak największe działanie fizykoterapeutyczne, w czasie jednego seansu powinno powtórzyć się dwu lub trzykrotnie wyżej opisany cykl, czyli fazę nagrzewania, chłodzenia i wypoczynek. Tylko wtedy można powiedzieć, że korzystało się z sauny w pełnym jej znaczeniu. Sauna to nie tylko ogrzewanie, ale również chłodzenie ciała i odpoczynek.
Sauna ta jest często stosowana w celach leczniczych. Dawkowanie czynnika termicznego jest atrakcyjne i proste, więc cieszy się również dużą popularnością. W praktyce ciężko jest wskazać bezpośrednie wskazania do korzystania z sauny. Obecnie stosuje się ją w celu odpoczynku po ciężkich wysiłkach, odprężenia, pielęgnacji ciała oraz wzmocnienia wydolności i zahartowania organizmu.
Wskazania pośrednie do korzystania z sauny suchej obejmują:
- schorzenia gośćcowe
- choroba zwyrodnieniowa stawów
- stany pourazowe narządów ruchu
- choroby skóry np. zmiany trądzikowe
- przewlekłe stany narządów rodnych
- nadciśnienie tętnicze I i I/II wg podziału WHO
Ze względu na obciążający charakter zabiegu w saunie ma ona również następujące przeciwwskazania:
- przewlekłe i ostre choroby zakaźne
- ostre choroby z gorączką oraz wczesny okres przeziębienia
- podatność do krwawień
- choroby przewlekłe np. niedokrwistość, gruźlica, nowotwory, choroby nerek i wątroby
- choroby skóry
- ciąża powikłana
- zaburzenia wydzielania wewnętrznego np. nadczynność tarczycy
- stany psychotyczne i padaczka
- choroby układu krążenia np. stan po zawale serca i wylewach, zakrzepowe zapalenie żył, miażdżyca
- alkoholizm, narkomania.
Odpowiednie stosowanie sauny, oprócz właściwości leczniczych i relaksacyjnych, daje również efekty treningowe:
- trening naczynioruchowy w obrębie skóry
- regulacja ciśnienia krwi i trening zmian tętna
- stymulacja przemiany materii, pracy nerek, układu dokrewnego i odpornościowego
Sauna (łaźnia) parowa – właściwości, zalety i zastosowanie
Drugim rodzajem sauny jest łaźnia parowa. W przeciwieństwie do sauny suchej nie obciąża ona tak organizmu i ma mniej przeciwwskazań. Metodyka korzystania z łaźni parowej jest jednak bardzo podobna do swojej fińskiej poprzedniczki. Również należy umyć ciało oraz wytrzeć do sucha. Sugerowany czas korzystania to 5-15 minut, ale jest to zależne indywidulanie dla każdego człowieka. Wpływa na to aktualne samopoczucie, kondycja oraz staż uczęszczania do sauny. Po wyjściu również należy schłodzić ciało, najlepiej zaczynając od stóp w kierunku serca. Ostatnią zalecaną fazą jest tutaj także odpoczynek. Zaleca się powtórzyć cykl do trzech razy.
Łaźnia parowa ma wiele zalet dzięki specyficznym warunkom panującym w środku:
- zapewnia wyciszenie i odprężenie organizmu za sprawą doskonałych warunków czyli wysoka wilgotność i łagodna temperatura
- poprawia stan skóry, nawilża ją i oczyszcza
- zmniejsza dolegliwości reumatyczne, łagodzi stany zapalne
- inhaluje i wspomaga leczenie chorób układu oddechowego
- nawilża błony śluzowe poprzez parę wodną
- wspomagana olejkami eterycznymi ma pozytywne działanie na całe ciało
- poprawia ogólną kondycję i odporność organizmu
- można z niej korzystać prawie codziennie w przeciwieństwie do sauny suchej
Sauna na podczerwień – właściwości, zalety i zastosowanie
Ostatnim opisywanym rodzajem sauny jest sauna na podczerwień. Metodyka korzystania z niej zdecydowanie różni się od metodyki sauny suchej i łaźni parowej. Główną różnicą jest ilość wejść do kabiny. W przypadku sauny IR wystarczy wejść do niej raz i przebywać w środku 20-30 minut przyjmując pozycję siedzącą. Ten rodzaj sauny można stosować codziennie lub co drugi dzień.
W saunie IR większość energii jest absorbowane bezpośrednio przez ciało. Mała część służy do ogrzania pomieszczenia w przeciwieństwie do sauny suchej, w której ciepło przekazywane jest przez powietrze. Ze względu na panujące w środku niższe temperatury sauna ta jest bardziej przyjemna i mniej obciążająca organizm.
Podczas korzystania z sauny na podczerwień następuje szereg pozytywnych reakcji organizmu:
- silny proces pocenia
- silna reakcja układu krwionośnego
- silna reakcja układu wegetatywnego, utrzymującego homeostazę cieplną organizmu
- zmniejszenie napięcia mięśni
- wzmocnienie układu odpornościowego
- wzmożone wydzielanie beta- endorfin
- stabilizacja ciśnienia tętniczego
- poprawa mikrokrążenia w skórze
- wzmożona regeneracja skóry
- przyśpieszenie metabolizmu
- działanie sprzyjające redukcji masy ciała
Jak widać sauna ta ma bardzo dobre właściwości, ale korzystający nie mogą zapomnieć o istotnych przeciwwskazaniach. Są one podobne do omówionych przy metodyce saun suchych. Warto jednak zaznaczyć, że nie można korzystać z promieni podczerwonych w niewydolnościach krążenia, skłonności do krwawień, w stanach gorączkowych, w czynnej gruźlicy płuc oraz w stanach zapalnych skóry.
Przeglądając podział i właściwości saun, można zauważyć, że są one bardzo różnorodne. Można stosować je w celach czysto leczniczych, relaksacyjnych lub regeneracyjnych. Stwarzają doskonałe warunki do odbywania rekreacji. Każdy znajdzie coś dla siebie, biorąc pod uwagę swoje upodobania i stan zdrowia. Mogą z nich korzystać dzieci, jak i osoby starsze, oczywiście kierując się odpowiednimi zasadami.
O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ PRZY KORZYSTANIU Z SAUN
– sauna to nie tylko nagrzewanie ciała ale również jego odpowiednie chłodzenie (od stóp w górę) i odpoczynek (minimum tyle ile spędziliśmy w saunie)
– przed sauną należy umyć ciało i zdjąć biżuterię
– klapki zostawiamy na zewnątrz sauny
– w saunie spędzamy tyle czasu na ile pozwala nam organizm (teoretycznie od 5-15 min)
– siedzimy całym ciałem na ręczniku
– sauna to miejsce ciszy i relaksu
– podczas saunowania należy uzupełniać płyny
– cykl nagrzewania, chłodzenia ciała i odpoczynku powtarzamy 2-3 krotnie
– ważne jest wykluczenie przeciwskazań i konsultacja z lekarzem swojego stanu zdrowia i predyspozycje do korzystania z sauny
CO DAJE SAUNA NA WŁOSY
Gorące powietrze nie wpływa dobrze na włosy. Powoduje ich łamliwość i wysuszanie. Dlatego stosuje się tzw. „czapki do sauny” oraz maseczki do włosów, które pod wpływem ciepła potęgują swoje działanie.
JAK CZĘSTO KORZYSTAĆ Z SAUNY? ILE RAZY W TYGODNIU?
Sauna to swego rodzaju wysiłek dla organizmu, dlatego odradza się codzienne korzystanie z sauny. 1-2 razy w tygodniu to odpowiednia ilość. Wyjątkiem jest łaźnia parowa, która nie jest tak obciążająca, dlatego można z niej korzystać częściej niż z sauny suchej.
ILE CZASU SPĘDZAĆ W SAUNIE
Ciężko określić konkretny czas. Jest to indywidualna sprawa dla każdego człowieka. Teoretycznie w książkach do fizjoterapii jest to określone na poziomie 5-15 min. Jeżeli odczuwalny jest dyskomfort należy opuścić saunę. Bezpieczeństwo przede wszystkim.
Wiadomo również, że pierwsze wejścia do sauny w danym dniu będą dłuższe od następnych. Każde kolejne wejście do sauny będzie skracało wytrzymałość na temperaturę.
JAK UBRAĆ SIĘ DO SAUNY
Idealne do sauny są bawełniane ręczniki oraz bawełniane stroje.
JAK ZACHOWYWAĆ SIĘ W SAUNIE?
Sauna to miejsce ciszy i relaksu. Nie należy prowadzić w niej rozmów. Można przyjąć pozycję leżącą, siedzącą lub półsiedzącą, pamiętając oczywiście o tym, że całe ciało spoczywa na ręczniku (higiena). Nie powinno się stać w saunie.
JAKA SAUNA JEST NAJLEPSZA?
Ciężko określić, która jest najlepsza. Każda z saun ma swoje atuty:
- Sauna sucha (fińska) o wysokiej temperaturze i niskiej wilgotności – relaks, rozluźnienie mięśni, hartowanie organizmu, masaż termiczny dla skóry, mięśni, układu oddechowego i krwionośnego, zwiększanie odporności.
- Łaźnia parowa o wysokiej wilgotności i średniej temperaturze – nawilżenie układ oddechowego i intensywna inhalacja, działanie pielęgnacyjne dla skóry.
- Sauna na podczerwień, w której wykorzystywane są promienie podczerwone wnikające w głąb ciała powodujące przyśpieszenie metabolizmu oraz szybsze usuwanie zbędnych produktów przemiany materii. Świetna sprawa przed i po treningu fizycznym.
JAK SAUNA DZIAŁA NA ZATOKI?
Problemy z zatokami są bardzo powszechne, u większości ludzi nasilają się w zimnych porach roku – sprzyjają im infekcje górnych dróg oddechowych, alergie, astma i podatność anatomiczna, np. skrzywiona przegroda nosowa.
Jak sauna przywraca zdrowie zatok?
Pozytywny wpływ sauny na zdrowie wiąże się przede wszystkim z ciepłem. Temperatura pomaga odblokować nos i uwolnić go z zalegającej wydzieliny. Odwiedzając saunę fińską warto dodatkowo wspomóc ten proces, np. kładąc na głowie ciepły kompres. By jeszcze bardziej wzmocnić wpływ sauny na zatoki, można pokusić się o aromaterapię – uprzyjemni ona pobyt w rozgrzanym wnętrzu i znacznie ułatwi oddychanie.
Korzystanie z sauny parowej również ma zalety zdrowotne i bardzo dobry wpływ na walkę z zapaleniem zatok i przeziębieniem. Wizyta w tej saunie, również pozwoli na oczyszczenie nosa z zalegających w nim wydzielin i przywróci pełną drożność kanałów nosowych.
Na koniec wypada podkreślić – sauna zatoki nie tyle leczy, co raczej dopinguje organizm do samoleczenia, oczyszczając nos z wydzielin zawierających chorobotwórcze drobnoustroje. Dzięki temu do skuteczniejszej walki z nimi przystąpić może nasz własny układ odpornościowy.